Andrieu Lagarda
Nascut a Belestar, en Arièja, dins un ambient occitanofòn ont la tradicion èra fòrça presenta, Andrieu Lagarda es estat escolarizat en francés, coma totes los enfants de sa generacion, un francés en que se barrejavan de mots occitans, çò qu’òm sona uèi ‘francitan’. L’amor dels contes escotats dins sa familha fasiá pasmens contrapès al mensprètz general qu’entornejava alara çò qu’òm nomenava ‘patés’.
En 1940, al moment de l’invasion, lo passat de Montsegur e l’istòria de la Crosada contra los albigeses li foguèron revelats a l’azard d’una lectura. Dins aquela epòca, quasiment degun conoissiá pas aquela istòria dins lo País. Andrieu Lagarda s’avisa del perilh que menaça la lenga d’òc. Per la salvar fonda, en 1942, dins son vilatge, ‘Acadèmia pateseja’. A partir d’aquel moment comença una quista lingüistica e etnografica que durarà tota sa vida.
De son primièr pòst de regent a Argain dins lo Volvèstre (1947-1948), Andrieu Lagarda experimenta l’utilizacion del parlar local a l’escòla. Aquela experiéncia se perseguirà a Hustih·nac (1948-1955) ont, après aver reünit ‘lo escolo deras pirenèos’, fa participar sos escolans al concors de gascon en grafia mistralenca. A Noé (1955-1962), format a l’escritura classica mercés al Collègi d’Occitània, ensenha l’occitan e l’istòria occitana. En 1958, rejonh l’IEO e, al sen de la seccion pedagogica, apòrta son dinamisme pels estagis e contribuís a la redaccion dels ‘quasèrns pedagogics’ (1959-69)
Professor al collègi de Carbona (1962-1981), i ensenha l’espanhòl, lo francés e l’occitan en maridant las tres lengas. Anima tanben un club que veirà la naissença en 1966 d’un Cercle Occitan dels mai actius (exposicions, conferéncias, castanhadas, fèstas, festival de cançons, difusion de libres e de discs…). Ne serà lo responsable pendent trenta ans.
Pendent aquel temps, en 1960, comença la seccion IEO de la Nauta Garona, que prepara lo collòqui sus la Batalha de Muret (1963) e publica la revista de cultura occitana Atal (1966-1967)
En 1969, Andrieu Lagarda comença lo CREO de Tolosa, que dirigirà pendent 22 ans. Fòrça aviat especializada dins l’ensenhament, aquela associacion organiza de reünions d’informacions, dels corses publics, dels estagis, publica de libres e de material pedagogic. Lo CREO de Tolosa a reüssit a regropar mai de 300 regents, professors e animadors d’occitan.
De 1968 a 1980, Andrieu Lagarda es en carga d’emissions occitanas sus las ondas de Tolosa-Pirenèus (ORTF, puèi FR3) que, en se regropant, vendràn L’ora occitana. A l’encòp, collabòra a de nombrosas revistas (Òc, Lo Gai Saber, L’occitan, Lo Revelh d’Òc, Camins d’estiu…). Jol subrenòm de Jòrdi Plantaurel, Andrieu Lagarda ten una cronica setmanària en occitan dins lo quotidian La nòva del Miègjorn: Actualitat occitana. Aquela cronica, particularament esperada e seguida per un public fidèl, a durat mai de trenta ans.
Sens abandonar l’IEO, nomenat Director de l’Escòla Occitana, Andrieu Lagarda apòrta un sofle nòu a l’associacion felibrenca de Tolosa en organizant de collòquis (August Forats, Josèp Salvat) e de fèstas a la comarca (1989-1995)
Encargat, près del Rector d’Acadèmia de Tolosa de l’expansion dels corses de lenga e de formacion dels mèstres (1976-1981), Andrieu Lagarda es estat membre del Centre Regional de las Letras (1981-1990) e es mèstre en jòcs de l’Acadèmia de Jòcs Florals dempuèi 1982.
Ensenhant, pedagòg, escrivan, poèta, jornalista, etnògraf, onomatopista, lexicograf, òme dobèrt a tot e a totes, fidèl a las associacions a las qualas a apertengut en ensajant de las unir dins l’accion, Andrieu Lagarda a totjorn trabalhat sens repaus per a far espandir la lenga e la cultura occitanas e a las far aimar.
Coma qu’a fòrça coneissenças a ofrir, Andrieu Lagarda contunha de publicar, d’escriure, d’assessorar… contunha de s’enriquir al contacte d’autras personas, d’autras culturas. Totjorn a l’escota d’aquel monde en plena evolucion, totjorn àvid d’aprene, garda aquel esperit de dubertura caracteristica dels erudits mai insaciables.
Es totjorn un grand plaser e un astre immens d’aver encara Andrieu Lagarda amb sos gaireben 97 ans. Aquel òme bon, generós, qu’aima partejar e transmetre son saber, pren un plaser evident a parlar de cultura en general, de la lenga e de la cultura occitana en particular.
Antonio Molexón Domínguez