Conversam ambe Christian Andreu
Fa doas annadas que nasquèt un novèl projècte comunicatiu digital en lenga occitana, la revista sapiencia.eu , especializada en la publicacion d’articles sus sciéncia, geografia, istòria e lingüistica. Fa unas setmanas, la revista atenguèt superar la chifra de cent mil visitants. Parlam uèi amb lo sieu director, Christian Andreu.
Redaccion.- Cossí sorgiguèt l’idèa de publicar una revista sus Sciéncias e Umanitats en lenga occitana?
Quora èra pichon, a collègi nos parlavan de Murèth. Totjorn aviá agut la sensacion que Catalonha e Occitània èran de nacions sòrras. Pr’aquò decidiguèri d’ajudar los occitans e lor cultura. Cossí far? Amb una revista que parlèsse d’una tematica pro seriosa per ajudar desvolopar la lenga e cultura occitanas. E la sciéncia e l’istòria o son.
R.- Los vòstres collaboradors son repartits arreu del mond. A Eslovaquia, Sardenha, Anglatèrra… Aiçò demòstra que la lenga occitana interèssa arreu del mond?
De segur ! La lenga d’òc es una lenga de comunicacion coma las autras; lo catalan, lo francés, l’espanhòl, l’anglés, eca. Pòt èsser utilitzada pertot. La nòstra revista Sapiéncia occitana, de sciéncia e istòria, aital o a tornat demostrar amb d’articles sus Fisica Quantica, Antropologia, Paleontologia e Istòria. Lo segond país qu’a mai de legeires de la revista son d’estatsunidencs, çò que vòl dire que l’occitan es legit pr’amor qu’es una bèla lenga.
R.- Malastrosament, es pas abitual veire d’articles scientifics e d’autras disciplinas en lenga occitana. Quinas dificultats vos trobèretz al començament?
Foguèt un pauc malaisit mas pas per manca de diccionaris pro especializats en occitan. Seriá estat parièr amb d’autras lengas. L’occitan en çò que tòca a la sciéncia a pas cap de problèma. Quora aviám un dobte solament caliá anar sus lo diccionari morfologic de Josiana Ubaud, per exèmple, e la problematica de la paraula èra finida. L’occitan a de braves otíls lingüistics e solament cal saber cercar plan. Coma dins d’autras lengas. Pas mai pas mens.
R.- E a nivèl lingüistic, avètz trapat de problèmas per qualques tèrmes tecnics e scientifics?
Pas gaires pr’amor d’aquò qu’avèm dich. I a fòrça diccionaris plan bons en occitan. Atanben de diccionaris scientifics o tècnics. Se una causa an fach los occitans dempuèi la creacion de l’Institut d’Estudis Occitans en 1945 es l’estudi de la lenga e pensi que la creacion d’una lenga modèrna qu’a coma referent la lenga d’Alibèrt es una tòca qu’an capitat plan de far.
R.- D’ont provenon basicament los vòstres lectors? E quina sòrta de lector avètz (amb estudis, gents joves o grandas…)?
I a de tot. La majoritat, per astre, son d’occitans d’Occitània (40%) e l’autra plan granda partida de legeires son de catalans dels Païses Catalans (40%). Tanben i a fins un 20% de legeires dels Estats Units, Anglatèrra o encara Alemanha que son de segur d’estudiants de la lenga d’òc, qu’encara a un grand prestigi a nivèl internacional. Dins Occitània, los que mai legisson la revista son d’occitans de París e apuèi de las regions d’Occitània, los gascons de Nòva Aquitània e los de Provença.
R.- Quines tipes d’articles an agut mai resson entre los vòstres lectors?
Normalament d’Istòria e sustot d’Istòria d’Occitània. Son los mai legits. La relacion istorica e lingüística entre Catalonha e Occitània tanben a plan de legeires. Es çò de mai normal pr’amor qu’es una Istòria enebida als libres d’Istòria franceses. E amagada. E la sieuna descobèrta es totjorn estonanta. Totun, assagem de far una revista de qualitat atanben amb fòrça articles de sciéncia: antropologia, etologia animala, fisica, quimica, matematicas, eca.
R.- Cossí vesètz la situacion de la lenga occitana als mejans de comunicacion? E en general, dins de la societat occitana?
Sèm positius maugrat la pauca preséncia de la lenga d’òc als mejans de comunicacion internacionals. Dempuèi la creacion de la nòstra revista, d’autras son encara estadas creadas coma www.diunegre.com (de sciéncia ficcion), o www.territoridecatars.com e encara d’autres e maugrat que www.lasetmana.fr s’es barrada pensem que de nòvas publicacions pòdon sortir lèu. Totun, es de bessonh una television nacionala e una ràdio nacionala en occitan ja.
R.- Quin papièr pòdon jogar las nòvas tecnologias en la difusion de lengas “minoritàrias” coma l’occitana? Es una oportunitat? Una menaça?
Aquo’s aquò ! Es una escasença ideala per de lengas minorizadas coma l’occitan. Uèi lo jorn se pòdon veire de milièrs de personas qu’estudian online de lengas pichonas coma lo breton, lo gallés o encara lo navajo. Pensi que totes los qu’aimam aquelas lengas avèm de nos unir per crear de cooperativas de notícias per aver aital mai preséncia als mejans de comunicacion. O far es solament una question de vam. Aquí mateis, pensi en d’asturians, galicians, bascos, aragoneses, catalans e araneses.
R.- Demòras en Reus (Catalonha). Catalans e occitans avèm agut unas estrechas relacions (politicas, economicas, culturalas…) Al cors de l’istòria. Qué se pòt far dempuèi Catalonha per ajudar la lenga e la cultura occitanas?
Plan. Èsser occitanista per ieu es una question de dignitat. Reus al sègle XVII èra plen d’occitans! E la mieuna familha ( amb origina de Barcelona) a 3 de 4 noms de familha amb origina occitana. Fòrça catalans avèm las originas occitanas e pensi que cal far justícia amb una lenga e una nacion que un jorn e fins l’an 1213 (Murèth) foguèt dins lo quite estat que Catalonha. Sèm fraires de lenga e quicòm mai…
R.- Quina avaloracion ne faguèt de las gestions realizadas pel govèrn catalan en favor de la lenga occitana, qu’es oficiala a tota Catalonha dempuèi l’an 2006?
Cal encara far fòrça causas. I a pas de television nacionala ne ràdio nacionala en occitan. Se la lenga occitana es oficiala en tot Catalonha, crear una pichona ràdio en occitan per tot Catalonha o encara una television en lenga d’òc es un afar de justicia. Pas per nosautres, per eles. E ensenyar d’occitan normalament a las classas de las escòlas catalanas es tanben de besonh. Es pas normal s’encara es pas estat fach.
R.- Quines son los projèctes de futur de Sapiéncia?
Grands! Pensar en grand fa poder far de grandas causas. Es estada creada una associacion d’amics de la revista e avèm fach de partenariats amb lo jornal www.jornalet.com e las ràdios localas www.radiopais.fr e www.radiooccitania.fr. A mai, tanben sèm partenaris de www.territoridecatars e lèu poiriá aparéisser una segond numeric especializat solament en istòria. E lo vam es crear una Pichona Biblioteca de la Sapiéncia amb l’aparicion d’un libre annadièr…
R.- “Sapiéncia Occitana” (www.sapiencia.eu ), un projècte digital qu’a cobèrt una part de l’espaci de divulgacion scientifica e umanistica en lenga occitana, per avançar en la siá normalizacion lingüistica.
Francesc Sangar.