Conversam ambe Nicolas Colomban
Originère dau Briançonés, Nicolas Colomban resta despuei quianze ans en Catalonha e l’es un grand amant de las lengas qu’a estudiat la dialectologiá. Aul nos explicaré aira quala es la situacion de l’occitan dins las Alps.
Redaccion.- Parlètz nos de l’occitan alpenc.
Nicolas Colomban.- Mon parlar es pas aitant coneissut coma lo provençal o lo gascon. Iéu a l’ai aprés a parlar embé mon grand, despuei tot jove, aprés l’aver auvit parlar, la m’aviu fascinat. Iéu a l’apèlo coma ièl, “patois”, sensa considerar aiquèl nom coma pejoratif. Aprés dins chasque païs la gent l’apelava pereussas coma los abitants, iéu coma a siu dau Vialar, parlo lo Vialan, mas a Cervièra lo païs vesin, ilhs parlan lo Cerveirin.
R.- La l’i a de diferéncias entre los parlars de chasque païs dau Briançonés?
N.C.- Òi, chasque païs a son pròpre parlar ben definit, embé mesme de variacions d’una borjaa a l’autra. Chal pensar que l’es un territòri d’auta montanha, e dins lo temps la comunicacion èra pas coma encuèi. La gent se mariava dins son pròpre païs, per conservar las tèrras qu’avián. Los mariatges èran arrenjats per las familhas dins lor interèst e aiquò empachava l’arribaa de personas d’autres endreches. E mesme los Briançonés qu’èran partits far fortuna a l’estrangièr (quauques uns per exemple avián libèrt de librariás au Portugal), revenián totjorn se mariar embé de femnas de lor païs… Tot aiquò manteniá de diferéncias lexicalas e de prononciacion entre los parlars de chasque païs, mesme vesins de trèis o quatre kilomètres. Mas malgrat totas aiquelas diferéncias, la gent de païs diferents se comprenián sensa ges de dificultats.
R.- Que pensètz os de la volontat de crear un occitan estandard?
N.C.- Iéu ai de dificultats per compréner un gascon o un lengadocian per exemple, mas pas tant embé lo provençal per l’aver auvit plus sovent. La me sembla plus facile de parlar embé un limosin o un auvernhat, que parlan de varietats plus vesinas de la miá. Alora mielhs qu’una soleta forma, a crèio que la sariá benlèu plus eficace de tenir conte de las maors diferéncias dialectalas per crear un estandard per chasque varietat. La sariá benléu l’ocasion d’essobliar totas aiquelas lutas intèrnas que son mas qu’una perduá de temps per la lenga…
R.- Quala es la relacion embé las Valadas Occitanas que son vòstras vesinas?
N.C.- Avant tot chal dire que trèis d’aiquelas valadas son istoricament briançonésas, alora ailas son pròchas, mas malairosament, ailas son pereussas longtemps estaa esluenhaas. Pendent de siècles lo Briançonés èra un principat coneissut coma los “Escartons” e que, en pratica, foncionava coma una pechita republica despuei l’an 1343 e la sinhatura d’una charta que garantissiá lor libertat politica e legislativa. Aiquela charta èra confirmaa tots los ans derant lo rèi de França per un impòst nomenat l’“escart”, que donava au principat la possibilitat de s’autogovernar en tot convocar assemblaas per discutar e resòudre sos pròpres afars. Lo rèi de França conservava mas que lo drech de passatge per lo territòri per sas armaas.
Aprés lo Tratat d’Utrecht (1713), una frontièra a divisat lo Briançonés en dos, en tot seguir la linha de partatge de las aigas, e sensa tenir conte qu’un principat èra a chaval sus la cima de las Alps… Las diferentas trajectòrias istoricas (França e Piemont-Sardenha, puei Italiá) an creat una muralha que nos separava, malgrat lo fach que la mesma lenga se parlava de chasque caire. Darrièrament, embé la supression de la frontièra e surtot gràcias a Internet, los eschambis an représ un pau de vigor. Mas a considèro que l’avenir de l’occitan alpenc e de sa varianta briançonésa passaré per l’intensificacion de las relacions embé las Valadas. Mas la l’i auré encara de travalh, quora om pensa que dau caire francés, la majoritat de la gent pensa que de l’autre caire la gent parla mas que l’italien o lo piemontés, e ilhs saban pas qu’om i parla pereussas lo mesme “patois” que nosautres…poooo0
Per seguir llegint l’entrevista clica aquí.
Francesc Sangar. CAOC.